Vlada Republike Srbije donela je 21.01.2010. godine Uredbu o izmenama i dopunama Uredbe o uslovima za isporuku prirodnog gasa, odnosno obračun isporučenog gasa kupcu, koja će biti u primeni za sve distributere od 01. februara 2010. godine.
Razlog donošenja ove Uredbe je jasniji obračun isporučene količine prirodnog gasa kada na mesto isporuke postoji samo merilo zapremine fizički proteklog gasa u radnom stanju, a nema merila radne temperature i radnog pritiska za automatsku korekciju izmerene zapremine na zapreminu gasa u standardnom stanju. Takođe, uredbom je utvrđena obaveza energetskih subjekata da ugrađuju adekvatnu mernu opremu, i rokovi za zamenu neadekvatne merne opreme, kao i izmene i dopune stare Uredbe koje se odnose na bliže definisanje nekih prava kupaca.
Utvrđena je obaveza distributera – trgovca na malo da za sva postojeća mesta isporuke sa distributivnog sistema sa maksimalnom časovnom potrošnjom od najmanje 500 m³/ čas, obezbedi automatsko prikupljanje i obradu podataka o protoku prirodnog gasa, sa intervalom prikupljanja 24 časa ili kraćim, najkasnije do 01.januara 2013. godine.
Energetski subjekti su duzni da u roku od tri meseca od dana stupanja uredbe na snagu 22.01.2010. godine pozovu kupce koji nisu koristili prirodni gas u dve godine koje predhode danu stupanja na snagu ove uredbe, da zaključe ugovor o prodaji prirodnog gasa ili da podnesu zahtev za obustavu isporuke prirodnog gasa u skladu sa Uredbom.
Uredbom je takođe propisano da ukoliko se obustava isporuke prirodnog gasa vrsi na osnovu pismenog zahteva kupca, obustava isporuke prirodnog gasa moze trajati najmanje jednu, a najvise dve godine.
Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa dužan je da na postojećim mestima isporuke na kojima je ugrađen korektor po temperaturi, podesi radni pritisak u skladu sa priključnim pritiskom i utvrđenim atmosferskim pritiskom na način propisan Uredbom, najkasnije do 01.januara 2012. godine.
Na onim mernim uređajima bez korektora zapremina isporučenog prirodnog gasa svodi se na standardno stanje računski, prema formuli:
Vs=Vr * ((Pm+Patm)/Ps)*(Ts/Tr)*(1/Z)
Vs – zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje
Vr – zapremina prirodnog gasa u radnom stanju, odnosno očitana zapremina prirodnog gasa na mernom uređaju
Pm – priključni pritisak (mbar) podešen pri montaži u skladu sa standardom kojim se utvrđuje opseg priključnog pritiska
Patm – atmosferski pritisak mbar
Ps – Pritisak gasa us standardnom stanju Ps = 1013,25 mbar
Ts – temperatura gasa u standardnom stanju, Ts = 288,15 K (15 ˚C)
Tr – radna temperatura gasa Tr = (273,15 + t gasa u ˚C) (K)
Z – faktor kompresibilnosti (stišljivosti) gasa
Parametri radnog stanja prirodnog gasa u formuli (1) utvrđuju se na sledeći način:
a. atmosferski pritisak:
Patm = 1016 – 0,108 * h (mbar) zaokruženo na jedno decimalno mesto, gde je:
h – nadmorska visina merno regulacione stanice na izlazu iz transportnog sistema (glavna merno regulaciona stanica – GMRS).
Za sva mesta isporuke prirodnog gasa sa distributivnog sistema, vrednost atmosferskog pritiska se računa za nadmorsku visinu GMRS iz koje se preuzima prirodni gas u taj distributivni sistem. U slučaju da se u distributivnom sistemu neko područje snabdeva iz dve ili više GMRS, za sva mesta isporuke prirodnog gasa sa tog područja, vrednost atmosferskog pritiska se izračunava kao aritmetička sredina vrednosti nadmorskih visina tih stanica.
b) priključni pritisak:
ako je priključni pritisak Pm > 24 mbar, za svođenje se koristi vrednost koja je podešena na regulatoru;
ako je priključni pritisak 18 mbar ≤ Pm ≤ 24 mbar, za svođenje se koristi vrednost Pm = 22 mbar.
v) radna temperatura:
za period od 1. oktobra do 30. aprila, Tr = 6°C;
za period od 1. maja do 30. septembra, Tr = 15°C;
za mesto isporuke koje nije izloženo većim promenama temperature (merni uređaji ugrađeni unutar objekta), Tr = Ts;.
g) kompresibilnost:
Z= 1/ (1+ k * Pm) gde je:
za Pm < 1 bar, k = 0, odnosno zanemaruje se uticaj kompresibilnosti,
za 1 bar ≤ Pm < 8 bar, k = 0,003.
Ako korektor ima samo merilo za merenje radne temperature, podatak o radnom pritisku se zadaje kao parametar, pri čemu se atmosferski pritisak utvrđuje na način utvrđen uredbom i izmerena zapremina gasa u radnom stanju se svodi na standardno stanje automatski.
Ako merni uređaj ima ugrađen temperaturni kompenzator, zapremina gasa je automatski svedena na temperaturu u standardnom stanju, pa se na standardno stanje svodi računski samo po pritisku na način utvrđen Uredbom.
Donja toplotna vrednost prirodnog gasa isporučenog iz transportnog sistema ili iz distributivnog sistema koji je povezan na transportni sistem, utvrđuje se na mestima isporuke prirodnog gasa iz transportnog sistema.
Donju toplotnu vrednost prirodnog gasa, utvrđuje energetski subjekt za transport prirodnog gasa, na osnovu podataka o donjoj toplotnoj vrednosti na ulazima u transportni sistem, odnosno na osnovu hemijskih analiza uzoraka sa mesta isporuke prirodnog gasa, ako je došlo do mešanja prirodnog gasa iz različitih ulaza u sistem, s tim što se te hemijske analize rade najmanje dva puta mesečno.
Hemijska analiza uzorka prirodnog gasa se obavlja procesnim gasnim hromatografom.
Ako se prirodni gas preuzima u distributivni sistem preko više merno regulacionih stanica, iz transportnog sistema, drugog distributivnog sistema ili neposredno od proizvođača prirodnog gasa (sa gasnih polja), donju toplotnu vrednost prirodnog gasa na osnovu koje se obračunava isporučeni prirodni gas iz distributivnog sistema utvrđuje energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa, kao ponderisanu vrednost, na osnovu podataka o donjim toplotnim vrednostima i odgovarajućim preuzetim zapreminama prirodnog gasa sa svih mesta preuzimanja prirodnog gasa u taj sistem.
Ako je na jednom mestu primopredaje donja toplotna vrednost prirodnog gasa, tokom obračunskog perioda utvrđivana više od jednom, za obračun se utvrđuje ponderisana vrednost, na osnovu podataka o donjim toplotnim vrednostima i odgovarajućim zapreminama proteklog prirodnog gasa između dva uzimanja uzorka.
Zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje gasa, svodi se na obračunsku zapreminu računski, prema formuli:
Vo = Vs * Hpd / Hr (m³)
gde su:
Vo – obračunska zapremina (m³),
Vs – zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje (m³),
Hpd– donja toplotna vrednost prirodnog gasa utvrđena za obračunski period u skladu sa
članom 32 v) (kJ/m³),
Hr – referentna donja toplotna vrednost prirodnog gasa koja iznosi 33.338,35 kJ/m³.
